آلوگرفت چیست؟
لغتنامه انستیتو ملی سرطان آمریکا (National Cancer Institute) آلوگرفت به پیوند زدن اعضا (Organ)، بافت ها (tissue) و سلول (cell) از یک گونه همسان به گونه همسان دیگر تعریف نموده است. از دیدگاه زبان شناسی نیز این کلمه از ترکیب دو بخش allo به معنای همسان و graft به معنای کاشتن و یا پیوند زدن ایجاد شده است. همچنین انجمن بافت آمریکا (AATB) به صورت اختصاصی انواع آلوگرفت ها را به دو دسته از اهدا کنندگان زنده و فوت شده تقسیم می کند.
بنابراین آلوگرفت به بافت هایی (tissue) که از بدن فرد فوت شده یا زنده (donor) که به منظور پیوند به فرد دیگر (recipient) برداشت می شوند گفته می شوند. به طور کل می توان مسیر ارائه محصولات آلوگرفت را به دو بخش فراهم آوری (tissue procurement) و فرآوری (tissue processing) تقسیم نمود. واحد های فراهم آوری وظیفه رضایت گیری و مددکاری اجتماعی، ارزیابی اهداکنندگان به سوابق و پرونده بالینی و همچنین برداشت نسوج را بر عهده دارند. با توجه به قانون گذاری های فعلی کشور ایران اکنون این امور توسط دانشگاه های علوم پزشکی، سازمان پزشکی قانونی با نظارت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور انجام می شود. واحد های فراوری الوگرفت پس از بررسی مستندات و کیفیت نسوج خام دریافتی و انجام فرآیند های مربوط به تولید محصولات آلوگرافت و پایش های کیفی اقدام به عرضه این محصولات می نمایند.
آلوگرفت بهتر است یا اتوگرفت؟
آلوگرافت و اتوگرافت هر کدام مزایا و معایب خاص خود را دارند. نوع پیوندی که برای یک فرد مناسب تر است به شرایط بیمار و صلاحدید پزشک وابسته است. طبیعی است که بافت برداشت شده از بدن یک فرد و پیوند زدن آن به قسمت دیگر از بدن همان فرد می تواند به عنوان استاندارد طلایی (gold standard) در نظر گرفته شود. اما معایبی نظیر محدودیت در میزان در دسترس بودن بافت برداشتی، جراحت و درد مضاعف برداشت بافت و… باعث می شود که راهکاری های دیگری مانند استفاده از آلوگرفت ها، گرفت های حیوانی (xenograft) و گرفت های سنتزی (synthetic) در نظر گرفته شود. بنابراین با توجه به نکات ذکر شده در مورد اتوگرفت ها در حال حاضر آلوگرفت ها به عنوان بهترین جایگزین بافتی محسوب میشوند.
انواع آلوگرفت بر اساس منشا آناتومیک بافت چیست؟
آلوگرفت ها را میتوان بر اساس نوع بافت و منشا آناتومیک آن، نحوه فرآوری و انبارش محصول تقسیم بندی نمود.
1. آلوگرفت های تاندون Tendon Allograft
2. آلوگرفت های استخوان Bone Allograft
3. آلوگرفت های فاشیا لاتا Fascia Lata Allograft
4. آلوگرفت غضروف و سپتوم Cartilage and Septum Allograft
5. آلوگرفت ممبران پوست Skin membrane allograft
6. آلوگرفت دریچه قلب Heart Valve Allograft
7. آلوگرفت ممبران پریکاردیوم Pericardium Membrane
انواع آلوگرفت بر اساس نحوه فرآوری:
نحوه فرآوری بافت های آلوگرفتی با توجه به تکنولوژی واحد های تولید کننده می تواند متفاوت باشد اما به طور کل محصولات برند Regen تولیدی شرکت فرآورده بافت ایرانیان (.ITP Co) را می توان به شکل زیر تقسیم بندی نمود.
1- محصولات لیوفلیزه یا فریز درای شده (Lyophilized / Freeze-Dried) که پرتودهی گاما دریافت می کنند و در دمای محیط قابل نگهداری هستند.
2- محصولات غوطه ور در الکل که پرتودهی گاما دریافت می کنند وانبارش آن ها دمای یخچال در بازه 0 تا 4 درجه سانتی گراد است.
3- محصولات غوطه ور در محلول کرایوپریسرواسیون که به صورت اسپتیک (Aseptic) فرآوری می شوند و در دمای 40- تا 180- انبارش می شوند.
4- محصولات غوطه ور در محلول گلیسرول که پرتودهی گاما دریافت می کنند و دمای نگهداری آن ها دمای یخچال می باشد.
آیا آلوگرفت ها ریسک انتقال بیماری های ویروسی و عفونی را دارند؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال باید در نظر گرفت که منشا انتقال بیماری ها از طریق این محصولات می تواند وابسته به دو عامل بافت انسانی فرد اهدا کننده و آلودگی هایی که ممکن سات در مراحل فرآوری وارد محصول شود باشد. اکنون با توجه به دانستن این دو عامل به بررسی ریسک انتقال می پردازیم.
قبل از برداشت بافت صلاحیت فرد اهدا کننده ای که از طریق تیم پزشکی کاندید اهدا بافت می باشد به لحاظ سوابق بالینی مورد بررسی قرار می گیرد و از طریق انجام آزمایشات پاتوبیولژیک ریسک آلودگی به بیماری های عفونی شاخص مطابق با استاندارد ها و رفرنس های بین المللی پایش می‌شود. لیست کاملی از آزمایشات وجود دارد که هریک به صورت جداگانه مورد پایش قرار می گیرند. با توجه به تکرار مجدد تست ها توسط یک آزمایشگاه رفرنس احتمال خطا و استفاده از نسوج برداشت شده برای تولید محصولات آلوگرافت از فرد آلوده به بیماری های شاخص نزدیک به صفر می باشد.
از سوی دیگر در مراحل فرآوری و تولید محصولات آلوگرفت فرآیند های مکرر تیمار آنتی بیوتیکی و آنزیماتیک و شیمیایی با تکیه بر دانش علوم مهندسی بافت و علوم سلولی و مولکولی و زمانی که صرف این مراحل می شود احتمال باقی ماندن ویروس ها و یا بقایای آن ها راه به صفر نزدیک می کند.
در پایان مضاف بر موارد فوق الذکر به منظور اطمینان کامل از سلامت محصول و از بین رفتن ریسک انتقال بیماری های عفونی محصولات آلوگرفت در سازمان انرژی اتمی پرتودهی گاما با دوز 25 کیلوگری دریافت می کنند تا محصولات استریل شوند، بنابراین در پاسخ به سوال پرتکرار که احتمال انتقال بیماری های ویروسی از طریق محصولات آلوگرفتی چقدر است، می توان گفت که این احتمال نزدیک به صفر است.
کنترل کیفیت و تضمین کیفیت
- انتخاب اهدا کنندگان مطابق با استاندارد های AATB و WHO
- اجرای دستورالعمل های اجرایی مصوب وزارت بهداشت.
- اخذ گواهینامه ISO 13485:2016 از KGS.
- عملکرد منطبق GMP
- تولید و فرآوری در اتاق تمیز مجهز و تحت نظارت اداره کل تجهیزات پزشکی ایران
- تطابق با استاندارد های سازمان غذا و دارو ایران
- استریلیزاسیون محصول توسط اشعه گاما توسط سازمان انرژی اتمی.